1. De Gezamenlijke Woning

Huurwoning
In een 'gewone' samenwoonsituatie bent u niet automatisch huurder van de huurwoning. De huurder staat vermeld in het huurcontract. Als u niet als huurder op het contract staat, kunt u soms niet in de woning blijven wonen, bijvoorbeeld bij overlijden van de officiële huurder of het beëindigen van de relatie. Om problemen te voorkomen, is het verstandig om 'medehuurderschap' aan te vragen.

Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap bent u automatisch wettelijk medehuurder en heeft u gelijke rechten ten opzichte van de verhuurder.

Koopwoning
Als u zonder verdere afspraken samenwoont in een koopwoning, bent u daar niet automatisch beiden eigenaar van. Het koopcontract en de hypotheekakte vermelden wie de eigenaar en verantwoordelijk is voor de hypotheek. U kunt in een samenlevingsovereenkomst afspraken maken over de koopwoning, zoals de verdeling van vaste lasten en de (over)waarde bij verkoop.

Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap bent u automatisch voor de helft eigenaar van de koopwoning als u deze samen heeft gekocht, tenzij anders bepaald. Of u evenveel hebt betaald, maakt hierbij niet uit. Als uw partner de woning alleen heeft gekocht, zijn uw rechten afhankelijk van het type huwelijksvoorwaarden of partnerschapsvoorwaarden dat u hebt laten vastleggen bij een notaris. Deze documenten bepalen wie (en in welke mate) eigenaar is van de woning.

2. Bezittingen en Schulden

Bij (Gewoon) Samenwonen
Bij (gewoon) samenwonen geldt: spullen die u samen aanschaft, zijn van u en uw partner gezamenlijk. U bent eigenaar van de spullen die u zelf (alleen) koopt, tenzij hierover andere afspraken zijn vastgelegd in het samenlevingscontract of in een notariële akte. Het is belangrijk om te kunnen bewijzen welke spullen van u of van jullie beiden zijn. Daarom is het aan te raden om een administratie bij te houden. Soms staat dit zelfs als verplichting vermeld in uw samenlevingscontract.

Bij Trouwen of een Geregistreerd Partnerschap
Bij trouwen of het aangaan van een geregistreerd partnerschap zijn de wettelijke regels van toepassing (tenzij u bij de notaris andere afspraken heeft gemaakt over uw bezittingen en schulden). Welke regels van toepassing zijn, hangt af van uw trouwdatum.

• Als u vóór 1 januari 2018 bent getrouwd of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan, geldt automatisch de gemeenschap van goederen. Alle bezittingen en schulden van u en uw partner zijn dan gezamenlijk.
• Als u na 1 januari 2018 bent getrouwd of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan, geldt automatisch een 'beperkte' gemeenschap van goederen, tenzij er afwijkende huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden zijn overeengekomen.

3. Kinderen

Bij (Gewoon) Samenwonen Zonder Geregistreerd Partnerschap
Van een (ongetrouwd) stel (zonder geregistreerd partnerschap) dat samenwoont en een kind krijgt, wordt volgens de wet alleen de moeder als (juridische) ouder beschouwd. Zij heeft dan ook als enige het gezag over het pasgeboren kind. Als de vader dezelfde rechten en verantwoordelijkheden wil hebben, moet hij het kind eerst erkennen bij de gemeente. Vervolgens moeten jullie gezamenlijk het ouderlijk gezag aanvragen bij de rechtbank.

Bij Huwelijk of Geregistreerd Partnerschap
Als jullie kind wordt geboren tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap, worden jullie beide wettelijk als ouders erkend en delen jullie gezamenlijk het ouderlijk gezag over jullie kind. Deze wetgeving verschilt enigszins van de situatie van geregistreerde partners. Als jullie kind vóór 1 april 2014 is geboren, moest de vader eerst het kind erkennen om wettelijk ouder te worden.

Het volgende geldt ongeacht de samenlevingsvorm: als jullie uit elkaar gaan en gezamenlijk het gezag over de kinderen hebben, moeten jullie gezamenlijk een ouderschapsplan opstellen. Daarin moeten ook afspraken worden gemaakt over de kinderalimentatie.

4. Erven

Bij Samenwonen
Bij samenwonen bent u geen erfgenaam van elkaar, tenzij u dit hebt vastgelegd in een testament.

Bij Huwelijk of Geregistreerd Partnerschap
Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap bent u automatisch elkaars erfgenaam, tenzij er in een testament andere regelingen zijn getroffen.

Hoeveel u uiteindelijk overhoudt van een erfenis hangt af van of u volgens de (belasting)wet als partners wordt beschouwd. In sommige gevallen komt u in aanmerking voor deze status zonder dat er een samenlevingscontract is opgesteld. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op de externe website "Wie zijn partners voor de erfbelasting."

5. Scheiden

Bij Samenwonen
Als u samenwoont en uw relatie beëindigt, is er geen rechterlijke tussenkomst nodig. Als u een samenlevingscontract heeft, staat daarin beschreven wat u moet doen. Soms bevat dit contract ook richtlijnen voor de verdeling van bezittingen en de manier waarop dit moet gebeuren.

Bij Huwelijk of Geregistreerd Partnerschap
Als u getrouwd bent en gaat scheiden, moet u de rechter inschakelen. Dit geldt ook voor een geregistreerd partnerschap als u gezamenlijk het ouderlijk gezag over de kinderen heeft.

Heeft u een geregistreerd partnerschap zonder kinderen, of heeft u wel kinderen maar heeft niet ieder van u het ouderlijk gezag? In deze gevallen kunt u scheiden met de hulp van een advocaat of notaris. U maakt afspraken over partneralimentatie en de verdeling van eventueel opgebouwd pensioen. Dit laatste is alleen van toepassing als u dit niet heeft uitgesloten in uw huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden.